J.N.M., panlai nun hman na Sikul Runpui..

“Ka ngai mang e tawnmang chang hnu,

Khuarei ka dawn chang hian,

Sikul run in hliap zar hnuaia,

Zaitin kan vawrlaite kha,

A tlanga mual mah a dang si lo,

Ka thlir thin ni chhun ah,

Suihlungrualpui lenrual zawngte khan

Dawn ve maw kan hlimlai?”

        A kum chu ka la hria, 1985 a ni, a ni erawh hriat ngaihna a awm tawh lo. Ka pa in Sikul I kai ve tawh dawn ti a min hruai laia ka phur zia kha. Ka lo suangtuahna anga kan venga ka thiante sikul kalna ah chuan min hruai ta lo chuan ka la fan ngai lohna hmun hla takah min hruai ta daih a, chutah chuan a ni, JNM School hi a lo din ruau mai ni. Ka vawikhat hmuhna a ni bawk nen, sikul building sei ka tih zia leh sikul naupang tam ka tih zia kha. Engkim kha thil thar vek a ni ka tan chuan, ka pa chuan kan class room thleng min thlah a, hemi bak hi chu engmah hriatchhuah theih ka nei tawh lo, sikul ka kal ve ta tih mai loh chu.

        He School ah hian kum 9 chhung teh meuh mai ka lut a, school inrelbawl dan leh zirtirtu te mizia pawh hrechiang viau chuan ka in hria. JNM School hian ropui hun lai a nei a, chu a ropui hun lai chu keipawh hian ka tawng ve hman a ni. Tunlai angin English Medium School hi a la tam lo a, sorkar school, mizo medium deuh vek kha a ni a, chung ho zingah chuan JNM School hi a tha lawrlak ka ti ngam sak.

            Discipline khauh takin Hotupa Buata’n a tiang nen a vawng a, kan hlau thei teh mai a nia. Tiang lian reu ruau deuh, a hmawr bawk lul mai hi a nei thin a, chu tiang nena a han inhrosa vai kual vel kha chu naupang ho khan kan hlau thei teh mai a nia. Kha tiang khan naupang a vuak reng ka hre lo, na tak taka dawhkan vuak rik nan khan a hmang ber zawk a ni. Naupang vuakna chi kha a ni lo hrim hrim, a lian buru lutuk. Zirtawp tlai ah Hotunu Thuami ngei mai khan Hall ah naupang zawng zawng min ko khawm a, inrinni a kan inbual dan tur, chhip atanga ke ler thlenga tihfai dan tur min han hrilh dap thin mai kha chu hlawkpui tur tan chuan hlawk ngawih ngawihna tham a van ni chiang em! Bengkawm bal mawlh kha a ngai pawimawh zual bik thin. Khang hun lai khan Hotunu Thuami bual kha kan hlau ber awm e.

            Pi Tluangi, tun thlenga ka la zah em em, pawh a lo tar ve tawh khawp mai. A ni aia zirtirtu hlawhtling hi zofate zingah an awm meuh awm lo e. National Award dawng pha ngat a ni a, kum tam tak PSLC Exama topper nei thei reng Head Teacher a nih na hi hmuh hmaih chi a ni lo. Hand writing a uluk em em a, note book atan pawh four line chauh hman a phal thin chung khan kei erawh hetiang teh nuaih kutziak nei thei hian min chhuah thei hram thung. A hlawhchhamna pakhat chu ka hand writing ah hian a ni ngei ang.

            Kan zirtirtute kha ‘Miss’, ‘Sir’ ti in kan ko ngai lo a, ‘Hotupa’ , ‘Hotunu’ ti ngat khan kan ko thin a, tunhnua ka ngaihtuah leh hian a lo dangdai ka ti thin. Hotupa Buata, Hotupa Dova, Hotupa Rinawma, Hotunu Thuami, Hotunu Sangzuali, Hotunu Kapi etc.. nalh deuh mai a nia. Ziritrtu zawng zawng kha an fel em em vek a, a nel pawh kan nel hlawm, mahse strick takin discipline an kengkawh a, zirna pel thui lutukin engmah min tihpui ngai lo.

        Sikul kal laia nuam em em mai chu ‘in um’ leh in sakawr chunhchuan kha a ni. Kan sikul compound kha a zau tha em em a, phul hmun zau tak a awm bawk nen naupang tan chuan duh tawka tualchai theihna hmun a ni reng a ni. Naupang 500 chuang kan han tualchai tak tak kha chu nuam thei tak a ni. A then an lo au ruai ruai a, a then a sir lamah an lo sipai lam a, a then an lo in sakawr chungchuan bawk, a sir lehlamah thenkhat khawi lam hawi in nge an tlan tih pawh hriat lohin an lo tlan vir kual zak zak bawk nen, lo tap hluam hluam tawk lah bo lo. A va han khawharthlak loh thin awm tak, naupang rual kan han tualchai tak tak kha chu hmuhnawmte pawh a hmuhnawm phian mai thei a ni. Heng zawng zawng hi ‘chhun ban’ (Lunch break) laia thil thleng ngei ngei thin a ni.

        Class room chhung lamah thung chuan UFO leh indopui chanchin lo sawikhawm pawl an bawk a. Zoruatdika kha chairman a ni ziah zel thin. Pawl thum naupang rual khan khawvel indopui pathumna chhuahdan tur leh UFO nena khawvel indo dan tur kan han sawi khawm thin kha chu, titi a sang mah mah ka ti tun thleng hian. Naupang zingah khan UFO hmu tawh te kha an awm nawk a, a then chu America a kal tawh te an ni bawk a, rambuai laia ramhnuai mi a tang tawh fa te kha chuan titi an ngah bik a, an thusawi pawh kha kan awihin a ngaihnawm ka ti bik thin a ni. 

        Football leh a behbawm hi titi ho apianga a tawp kan kharna ani ziah thin. Dhyan Chand-a te kha India football khel thiam angin kan chhuah a, T-Ao-a’n ‘penaltri’ apetna ah lehlam pawl ‘goli’ a unaupa ni bawk thin a pet thlaksak hlawk thu te kha kan sawi nawn zing thin teh a nia! Tak tak pawh va ni suh? Chu lo pawh chu thil ni thei miah lo a la awm a nia; Japan ho khian ‘goli’ ah robot an hmang ru thin a, World Cup an champion tumin an interview na ah a aw (voice) atangin an man chhuak tih te kha… a van ngaihnawm thei tak em.. Japan lah chu world cup ah an lo la champion reng reng si lo a.

(He thu ka ziah ni, 2nd Sept 2010 hi ka fanu Joy Joy-i sikul kal tan ni a ni a, chumi pual atan chuan ka school life ka han thaikawi ve a ni e..)

7th September 2010

Chennai