Monday, April 25, 2011

KA PU KHA



Thlai atanga siam damdawi zawnga kum thum  dawn lai ka vah kual thin lai khan thian tha tak pakhat ka nei a, a hming chu Pu Zohlira a ni. Thian ka han ti ngawt tak nanga kei aia kum 50 chuanga upa a ni in “ka pu” ti in ka ko thin a, a ni pawh chuan, “Pu Tluangte” ti in min ko ve tho bawk a. A sur a sa hnuai ah ka inzui dun thin in, a ni in Aizawl lama hralh chhawn tur a ramhmul damdawi a zawng a, keiin ka research thil a mi tur ka lakhawm bawk a. Zawn in ang leh tuizawng inang nafam chu kan inkawmngeihin kan in thurual a, ramhnuai pilril tak takah pawh tui takin kan titi duh thin a ni.

        Thing pil chu a ziat khawka damdawi siam nan a hmang thin


Suangpuilawn khua a ni a, a in leh lo hmuhpui tur leh Suangpuilawn rama ‘Paihte zau' an tih, ramngaw fang turin kan chho dun a, a ni pawh a phurin a ramhmul damdawi lak thin na ramngaw, hnim leh thlai te ka hmuhpui tur chu a hlim khawp mai. Ramngaw chu hla leh pilril tak tak thleng kan fang dun a, ruahsur, vangvat leh thosi pawn min ti buai zo lo a ni ber mai. Zangkul dan danin hma hruai a, kei chuan ka zui zel a, Pasaltakaza par leh chhawntual kan hmuh tum te khan kan hlim a sin.

                               Pasal-ta-ka-za par an tih chu






Suangpuilawn atangin ka Scooter phur thla a, Putar kum 75 mi kha Aizawl thleng a chuang peih a, a upa tawh nang khan ‘in-fit’ tak a la ni. Tuirial chhuk kan tlanlai khan a hnunglamah a lo muthlu pek a, kan inthlauh teuh a sin. Khang hunlaite kha an ngaihawm ngawt mai.

Aizawla ka inluah, mi inhnuai luhchhuah rem lo zetah khan a tar atar khan a rawn leng fo va, Suangpuilawn atanga a rawn zinthlak apiang hi chuan min rawn tlawh loh a nei ngai lo. Ka research ka tih hlawhtlin hunah chuan ama huanah Ramhmul Damdawi chinna kan siam dun anga a sumdawnna pawh a hlawk zual dawn ti a kan sawi dun thin lai phei kha chuan haw nachang kha a hre ngai lo a ni. Treasury square ah te, Zodin ah te, Bazarpui ah te leh sorkar office leh dawr hrang hrangah vak kualin ama thiamna leh tuipuina avang liau liaua a siamchhuah damdawi kha a zuar kual thin a, chu chuan ‘Nu’ tel lo va a enkawl a fate kha a chawm thin a ni.

      Ramhnuai pilril tak, thosi leh vangvat karah pawh a hna chu tui  takin a thawk thin....






Nikhua a lo rei a, kei lah chuan ka Ramhmul Damdawi research chu tawpsanin hmun dangah ka awm bo san a, hun rei tak kan inhmu ngai ta lo a. Kum hnih dawn lai a ral hnu ah pawh ‘Ka pu” te kha ka hrereng thin a, he khawvelah hian ka hmu leh ngai ang em ti in ka inngaihtuah thin a ni. Biak pawh dan reng ka hre tawh si lo va. Chutia ka ngaituah thin lai mek chuan zaninah mai khan a chanchin lawmawm loh tak ka hre ta thut a, a boral thu chuan min rawn deng ta a ni. A boralna pawh kum khat dawn a lo liam tawh a, a boral dan lah chuan ka thinlung a hliam chiang kher mai. Ramhnuaiah a ruang an chhar a, tuma dawm hlum lohin a ramhmul zawnna lamah a lo tlu sual palh a ni. Ka thinlung hi a tap zawih zawih a ni ber e. Amah nena kan inzui hrepna hmun ramngaw ah ngei a khawvel a hmang tawp a, a tuipui ber Ramhmul damdawi chu fam a chan pui ta a ni.

Kha ka pu te kha khawvel hian an hre reng dawn tawh lo a, mahse ka thinlungah hian a chamreng tawh dawn a ni.   

(He ka thuziah hi phuahchawp a ni lo a, a chanchin ka sawi putarte pawh hi hria in awm ngei ka ring, thiamlo chung leh chawpchilh taka ziak ka nih avangin ka ziak phuailuai mai thei, chhiartute hriatthiamna ka dil e) 

4 comments:

caribou said...

I pu nen chuan a sur a sa hnuaiah in inzui nasa bawk a, i ngai hle dawn a nih chu. I awm bo vang vang hlan pawhin a rawn hre reng thin chein ka ring. Dawm hlumtu nei lova rampalailenga a han boral mai tur chu a lainatawm khawp mai.

Kan ethnomedecinal plants te hi a qualitative analysis lam pang kan zir vat vat loh chuan mi fate'n a hlutna min zir khalh ang a, min patent khalh hmiah ang tih a hlauhawm a ni tih hi ka vei em avangin ka han zep tel lawk ang e.

Thawkrim theuh theuh hi a lo inan loh theih hle a ni tih hi ka hre chhuak zawk mai.

Jona said...

E khai, i pu a va lainatawm ve mawle, ramhnuaia 'tuma dawm hlum loha' a fam mai chu...

A thlalak te pawh i lo kawl thaa lung a tileng hle mai. Kan in luhna step-a a rawn pên thla dân dân lai te kha mitthlaah a lang alawm le...

Xingibera said...

@Ethnomedicinal Plants ah hi chuan kan ram hi chu a hausa tih a chiang a, fimkhur a tha khawp mai. India ram hmun dang atanga research rawn tih tum te hi a pawng a pui a lo welcome vak hi thil pawi tak a ni thei a ni. Kan naute research tihna tur leh hmuhchhuah turte hi venhim a tul lutuk a ni.

@Jona, niam ka rilru a khawih khawp mai. I lo la hre ve reng ani maw? Ka pu te kha chu inngaitlawmin kawm a nuam a, a khawngaihthlak tak tak a ni.

Pu Zohlira khan ramhmul damdawi chungchang tam tak min hrilh a, min hrilh hman lo tam tak pawh a la nei ngei ang. A hriatna tam tak zawtchhuak lo a, a boralpui ta kha a uiawm em em a ni.

Anonymous said...

I pu chu, kum upa tak tawhah pawh ramhnuai leh ram palailengah ramhmul damdawi zanwgin ala vak chhuak peih ania, avan fakawm em. A eizawnna a thihchilh anih ber mai chu a.

Tihnalama ti tak tak ho hi enghna thawk pawh nise an lo ngaihsan awm ber hian ka hre thin.

I ngai ngawt ang chu.

HNEH THEIHLOH HNEHTU, THIHNA

Hlauh nei lo, huphurh leh zam nei ngai lo, thlaphanga thlabar ngai bawk lo, thin phût zeuh pawh nei inti duh lo, sehhel, tuarchhel, hrâm leh...